Αγγλικό Νοσοκομείο Κέρκυρας

Το Παλαιό Φρούριο της Κέρκυρας είναι το στολίδι του νησιού. Περήφανο κι εντυπωσιακό απ’ όποιο σημείο του ορίζοντα κι αν το αντικρίσουμε. Ερχόμενοι με το πλοίο της γραμμής, το βλέπουμε να μας καλωσορίζει και να μας γεμίζει δέος με την επιβλητική ομορφιά του. Από αυτή, τη βόρεια πλευρά του, ένα κτίριο ξεχωρίζει ανάμεσα στις δυο κορυφές, το Αγγλικό Νοσοκομείο. Με την πρώτη ματιά και από μακριά, εικάζει κανείς ότι πρόκειται για ένα μνημείο τουριστικού ενδιαφέροντος, ένα μουσείο ίσως. Όταν όμως ανέβει στο φρούριο, κι ακολουθήσει το δρόμο για το σταυρό, η οπτική του κτίσματος τον εκπλήσσει.

Το αγγλικό νοσοκομείο στέκει εκεί, εγκαταλελειμμένο μέσα στην πυκνή βλάστηση και απαγορευμένο στους επισκέπτες, έρμαιο στα καιρικά φαινόμενα  και στην αμείλικτη, φθοροποιό επίδραση του χρόνου. Ωστόσο, τίποτε απ’ όλα αυτά δε μπορεί να μειώσει την ιστορική του σημασία, αφού τόσο αυτό, όσο και άλλα δεκάδες μνημεία του νησιού έχουν υπάρξει μάρτυρες των όσων έλαβαν χώρα στην Κέρκυρα στη διάρκεια των αιώνων και των πολυάριθμων κατακτητών.

Ένα τόσο σημαντικό ιστορικό κτίριο, γεμάτο μνήμες και σημάδια της ιστορίας του σε κάθε σημείο, στέκει πλέον απαγορευμένο στο κοινό, και κάθε χρόνο η κατάστασή του όλο και χειροτερεύει. Η βροχή και ο άνεμος που μπαίνουν από την ανοιχτή πόρτα και τα αφύλαχτα παράθυρα, έχουν οδηγήσει κάθε σπιθαμή του κτίσματος στη φθορά.

Σωροί σκόνης υψώνονται στο πάτωμα, σοβάδες πέφτουν, στρατιωτικά ρητά και ζωγραφιές στους τοίχους ξεθωριάζουν μέρα με τη μέρα, παρατημένα έγγραφα μουχλιάζουν και διαλύονται, το ταβάνι της οροφής πέφτει, το ίδιο και τα πατώματα του πάνω ορόφου, γεμάτα τρύπες, που απειλούν να ανοίξουν και να γκρεμίσουν όποιον τολμήσει να περάσει από πάνω τους.

Ίσως είναι αυτή η εγκατάλειψη που έχει δώσει αφορμές για τις φήμες που διέπουν το κτίριο, ίσως να είναι και η μακάβρια ιστορία του. Το Αγγλικό Νοσοκομείο, έχει θεωρηθεί ένα από τα πιο στοιχειωμένα κτίρια στην Ελλάδα. Τα διάφορα site και blog μιλούν για μαρτυρίες ανθρώπων που είδαν αναπαραστάσεις εκτελέσεων, σκοτεινές μορφές στα παράθυρα ή άκουσαν κραυγές, φωνές να ζητούν βοήθεια και πυροβολισμούς. Υπάρχει μάλιστα ένα ντοκουμέντο από τοπική εφημερίδα του 1982 που αναφέρει αντίστοιχες μαρτυρίες ντόπιων.

Η βουή του αέρα που περιδιαβαίνει ανάμεσα από τα παράθυρα και τα ανοίγματα των τοίχων δίνει την αίσθηση ανθρώπου που κλαίει ή βογκά.

Τίποτε απ’ όλα αυτά ωστόσο δεν έχει ευαισθητοποιήσει το κράτος και τις αρμόδιες αρχές. Κι έτσι ένα κτίριο που θα  μπορούσε να αξιοποιηθεί και να στεγάσει κάποιο τμήμα του Ιονίου Πανεπιστημίου, ένα μουσείο ή έστω μια υπηρεσία, μένει άχρηστο, εγκαταλελειμμένο κι ετοιμόρροπο. Αν το Αγγλικό Νοσοκομείο είχε ψυχή και μπορούσε να σκεφτεί, ποτέ δεν θα περίμενε πως η αδιαφορία θα πετύχαινε αυτό που δεν κατάφεραν οι βομβαρδισμοί και η ανθρώπινη βιαιότητα, την καταστροφή του.

Αγγλικό Νοσοκομείο, πίσω στο χρόνο

Όλα ξεκινούν το 1814, όταν οι Άγγλοι καταλαμβάνουν την Κέρκυρα, ολοκληρώνοντας με αυτό τον τρόπο την κατάληψη των Ιονίων Νήσων. Η περίοδος αγγλοκρατίας, είναι ευεργετική – όσο ευεργετική μπορεί να υπάρξει μια περίοδος υποτέλειας – καθώς οι Άγγλοι προχωρούν σε μια σειρά δημοσίων έργων, σημαντικών για τη ζωή του νησιού. Ανάμεσα στην κατασκευή του οδικού δικτύου και τη δημιουργία υδραγωγείων ιδιαίτερο ενδιαφέρον δίνεται στην υγεία.

Επί αγγλοκρατίας, δυο είναι τα στρατιωτικά νοσοκομεία που λειτουργούν στο κέντρο, ένα στο βόρειο τμήμα της Σπιανάδας, το οποίο είναι μεγάλο και μπορεί να φιλοξενήσει έως 270 ασθενείς, ενώ το δεύτερο και μικρότερο είναι αυτό του φρουρίου. Η ανέγερσή του γίνεται το 1835, ενώ το 1858 πραγματοποιούνται κάποιες προσθήκες στο κτίσμα. Με τέσσερις κεντρικούς θαλάμους, το νοσοκομείο μπορεί πλέον να περιθάλψει 100 με 120 ασθενείς.

Τις 31 Αυγούστου του 1923, ο ιταλικός στόλος βομβαρδίζει την πόλη της Κέρκυρας και καταλαμβάνει για ένα μήνα το νησί και μαζί το αγγλικό νοσοκομείο. Στο Φρούριο τότε υπήρχε μεγάλος αριθμός προσφύγων, η τύχη των οποίων κατά την κατάληψη από τους Ιταλούς παραμένει άγνωστη. Από το νοσοκομείο εκδιώχνονται όλοι οι ασθενείς και τραυματίες, ενώ αιχμαλωτίζεται όλο το προσωπικό, που ήταν 60 άτομα συνολικά. Ευτυχώς, η κατάληψη των Ιταλών είναι βραχυπρόθεσμη.

Η χρήση του νοσοκομείου γίνεται ιδιαίτερα έντονη κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, όπου μεταφέρονται  Άγγλοι ή τραυματίες του συμμαχικού τους στρατού. Η ίδια χρήση εξακολουθεί και κατά το 1940, όταν οι Άγγλοι παραδίδουν το Αγγλικό νοσοκομείο στον ελληνικό στρατό.

Ωστόσο, η ιστορία του αγγλικού νοσοκομείου θα πάρει μια πιο σκοτεινή στροφή όταν το 1941 η Κέρκυρα παραδίδεται στους Ιταλούς. Οι Ιταλοί χρησιμοποιούν το νοσοκομείο, όχι μόνο για την περίθαλψη τραυματιών, αλλά και ως στρατηγείο των κατοχικών δυνάμεων. Δυστυχώς, δεν περιορίζονται εκεί∙ η πίσω αυλή χρησιμοποιείται ως χώρος εκτελέσεων, ενώ σύμφωνα με ιταλικά αρχεία της εποχής κάποια από τα δωμάτια χρησιμοποιούνται ως θάλαμοι βασανιστηρίων. Έτσι, ένα κτίριο που χτίστηκε με σκοπό τη διάσωση της ανθρώπινης κατέληξε να της δίνει πόνο και να τη στερεί.

Μια τρύπα που βρίσκεται στο υπόγειο φημολογείται ότι χρησιμοποιήθηκε για να πετούν τα πτώματα των εκτελεσμένων και όσων δεν επιζούσαν από τα βασανιστήρια. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή άφηναν εκεί τους αιχμαλώτους να πεθάνουν από πείνα και δίψα. Η τρύπα αυτή, η αποκαλούμενη αλλιώς «κοκκαλιέρα», αποτελεί άλλον έναν μάρτυρα των απάνθρωπων γεγονότων που έλαβαν χώρα στο νοσοκομείο.

Μια βραχυπρόθεσμη παύση στις βιαιοπραγίες του νοσοκομείου δίνεται με τον πιο σκληρό τρόπο, όταν στις 14 Σεπτεμβρίου 1943 όταν οι Γερμανοί βομβαρδίζουν το νησί. Η παλιά πόλη γεμίζει νεκρούς κι ερείπια, το μοναδικής ομορφιάς δημοτικό θέατρο καταστρέφεται ολότελα και το αγγλικό νοσοκομείο τυλίγεται στις φλόγες, παίρνοντας μαζί του όλους τους ανθρώπους που ήταν μέσα.

Το Αγγλικό Νοσοκομείο ανακαινίζεται από τους Γερμανούς, οι οποίοι το χρησιμοποιούν όπως ακριβώς και οι Ιταλοί. Ωστόσο, μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, περνάει και πάλι στον ελληνικό στρατό, ο οποίος σφραγίζει την κοκκαλιέρα και χρησιμοποιεί το κτίριο τόσο ως νοσοκομείο όσο και ως Σχολή έφεδρων αξιωματικών πεζικού, κέντρο νεοσύλλεκτων και λόχο υποψήφιων βαθμοφόρων.

Σταδιακά, κομμάτια του νοσοκομείου παύουν να χρησιμοποιούνται μέχρι που παρέμειναν απλά κάποιες γραφειοκρατικές υπηρεσίες του στρατού. Η τελική του εγκατάλειψη γίνεται στις αρχές του ΄80. Το Υπουργείο Πολιτισμού το 1985 παραχωρεί το κτίριο στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο για να στεγαστεί εκεί το τμήμα Ιστορίας. Ωστόσο, η διαδικασία δεν προχώρησε για άγνωστους λόγους, με αποτέλεσμα το Αγγλικό Νοσοκομείο να πέσει στην πλήρη εγκατάλειψη.